مکزیکوسیتی-خبرگزاری‌ها- اکتاویو پاز شاعر و نویسنده مکزیکی که در اشعار تغزلی‌اش از تصاویر غنی طبیعت مکزیک سود می‌جوید، جایزه نوبل ادبیات را ربود.
آکادمی نوبل از پاز به خاطر مقاله‌های ممتازش که هم راستی‌ها، و هم چپی‌ها را در مکزیک خشمگین کرده، همچنین به خاطر «نوشته‌های سرشار از احساس با افق‌های گسترده که ذکاوت، عاطفه و صداقت انسانی مشخصه آنهاست» ستایش کرد.
به گفته آکادمی نوبل «شعر و نوشته‌های اکتاویو پاز حاصل اتحاد مهارنشدنی اما ثمربخش فرهنگ‌های بومیان سرخ پوست، فاتحان اسپانیایی مکزیک و پرو در قرن شانزدهم و مدرنیسم غربی» است.
آکادمی، شعر «سنگ آفتاب» پاز را یکی از نقاط عطف آثار او به شمار آورد که شاعر آن را در ۱۹۵۷ با الهام از یک سنگ بزرگ تقویم آزتک‌ها سروده است.
آکادمی نوبل گفت «پاز» خود تجسمی از وحدت فرهنگ‌ها است. این وحدت در خون شاعر است. خانواده مادر پاز اسپانیایی و اهل اندلس بودند اما از سوی پدر ترکیبی از سرخپوست‌ها و اسپانیایی‌ها است.
ماریو بارگاس یوسا نویسنده پرویی و نامزد سابق ریاست‌جمهوری آن کشور در یک مصاحبه تلفنی در واشنگتن گفت: «اکتاویو یکی از بزرگترین شاعرانی است که جهان اسپانیولی زبان پرورده است، او در عین حال یک طرفدار بزرگ انسانیت است. ادبیات آمریکای لاتین و ادبیات به طور کلی باید از این انتخاب بسیار شایسته خوشنود باشد. این بار کمیته نوبل ملاحظات سیاسی یا منطقه‌ای را در نظر نگرفت بلکه جایزه صرفاً بر مبنای استعداد داده شد. پاز یک انسان جهانی و مدافع بزرگ آزادی است.»
منتقدین اشعار پاز را به عنوان اشعار غنایی و اروتیک که احساس شاعر را از تنهایی عمیق انسان باز می‌گوید ستوده‌اند، تنهایی‌ای که تنها می‌توان با ایجاد ارتباط، عشق، رحم و شفقت و ایمان بر آن چیره شد.
اکتاویو پاز که در مارس ۱۹۱۴ در مکزیکوسیتی زاده شد و به واسطه کتابخانه بزرگ پدربزرگش، زود با ادبیات آشنا شد و پس از پیوستن به خدمات دیپلماتیک «گذرگاه پر پیچ و خم تنهایی» را نوشت که مقاله‌ای است در انتقاد از خصلت مکزیکی، این مقاله که از سوی جناح‌های چپ و راست، هر دو، محکوم شد، تلقی جهان را از جامعه مکزیک به شدت تحت تاثیر قرار داد.
پاز پس از ترک خدمات دیپلماتیک، خود را وقف نوشتن و تدریس کرده است. او در سال ۱۹۸۰ از دانشگاه هاروارد درجه دکترای افتخاری گرفت و هنوز نشریه ویولتا را که در سال ۱۹۷۶ بنیانگذاری کرده منتشر می‌کند.
«یان اولاف اولن» کارشناس فرهنگی رادیو سوئد گفت: «پاز سال‌ها در فهرست کوتاه نامزدهای دریافت نوبل ادبیات بود.»
نام‌های دیگری که گفته می‌شود در این فهرست بوده‌اند عبارتند از: «بی دائو، شاعر چینی»، «سمیس هینی، شاعر ایرلندی»، «جویس کارول اوتیس، داستان نویس آمریکایی»، «خورخه آمادو، داستان نویس برزیلی»، «مارگارت آت وود، داستان نویس کانادایی»، «نادین گوردیمر، نویسنده اهل آفریقای جنوبی» و «ماسوجی ایبوسه، داستان نویس ژاپنی».
اکتاویو پاز پنجمین برنده نوبل ادبیات آمریکای لاتین است. پیش از او گابریل میسترالِ شیلیایی ۱۹۴۵، میکل آنجل آستوریاس ۱۹۶۷، پابلو نرودا ۱۹۷۱ و گابریل گارسیا مارکز ۱۹۸۲ از آن قاره جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرده بودند.
پاز پس از دریافت خبر ربودن جایزه نوبل گفت: «انتظارش را نداشتم ، بسیار بسیار متعجب شدم. شعر این روزها هنرِ چندان مردم‌پسندی نیست اما بخشی ضروری از زندگی انسان است.»
«شعر حافظه یک ملت و یک زبان است. بدون شعر مردم حتی نمی‌توانند درست صحبت کنند.»
اکتاویو پاز به تلویزیون مکزیک گفت: «من همیشه عقیده داشته‌ام جوایز می توانند محرک بزرگی باشند، اما جایزه بزرگ من خوانندگان‌ام هستند». او به خبرنگاران گفت: «این جایزه معنای بزرگی دارد و به انسان این امکان را می‌دهد که خوانندگان بیشتری داشته باشد ، حتی زبده‌ترین نویسنده نیاز به خواننده دارد.»
وی در اشاره‌ای طعنه‌آمیز به تعداد اندک خوانندگان شعر گفت: «طبیعی است، گناه کار زیاد است.» و افزود: «با وجود این، ادبیات هرگز این همه خواننده نداشته است.» او گفت: «واقعاً نمی‌داند چه کسانی خوانندگان شعر هستند اما حدس می‌زند بیشتر از میان طبقه متوسط و زنان باشند.»
پاز گفت: «شاعران با جایزه یا بدون جایزه باقی می‌مانند.»
اکتاویو پازکه اولین مکزیکی برنده جایزه نوبل ادبیات است گفت: «ادبیات آمریکای لاتین دارد به تدریج شناخته می‌شود. اروپایی‌ها در نیمه قرن گذشته، ادبیات روسیه را کشف کردند… سپس ادبیات آمریکایی را که به انگلیسی نوشته شده بود شناختند.»
او با اشاره به اشتغال ۲۵ ساله‌اش در کار سیاست گفت شاعران باید منتقدین جامعه باشند. او گفت: «اکنون شاهد بازگشت آزادی در سرتاسر جهان هستیم و این مهم است. هنر و همچنین تحول عظیم جهان به من شادی و سرور داده است.»
پاز با ذکر این نکته که وی چند بار پیشنهاد دولت مکزیک را برای بازگشت به سیاست رد کرده گفت: «به نظر من نویسندگان باید مستقل، آزاد و تنها باشند.» او گفت: «ما تنها به دنیا می‌آییم و کار نخست ما این است که با دیگران باشیم. من باید این نیاز شدید به تبادل فکر و اندیشه را منتقل کنم. زبان یک ابزار مشترک است. نویسنده فقط نگهبان زبان ثروت عمومی است.»
او گفت: «تنها شغل من نوشتن است، به بهترین وجهی که از عهده آن برمی‌آیم.»
وقتی از پاز سوال شد که رابطه شاعر با قدرت سیاسی چگونه است و اینکه قبلاً یک دیپلمات بوده گفت: «رابطه وسیعی نیست.»
پاز انتخاب آکادمی را که نویسنده‌ای را بدون در نظر گرفتن شهرت یا افکار سیاسی و تنها به دلایل ادبی برگزید، ستود و گفت که در حال حاضر بر روی کتابی به نام «صدای دیگر» کار می‌کند که متشکل از شش مقاله در مورد وضعیت شعر معاصر است. او گفت که این کتاب دفاعیه‌ای از شعر است.
کتاب «صدای دیگر» در سال جاری میلادی به زبان اسپانیایی و سال آینده به زبان انگلیسی انتشار خواهد یافت.
او یک بار گفت: «من شخصی اهل جدل و مباحثه هستم که چپی‌ها از من بدشان می‌آید ولی آثارم را می‌خوانند.»
پدر اکتاویو پاز یکی از حامیان پروپاقرص «امیلیانو زاپاتا» انقلابی مکزیک بود. پاز زمانی با یکی دانستن فیدل کاسترو رئیس‌جمهور کوبا و آگوستو پینوشه دیکتاتور سابق شیلی، محافل ادبی را رنجاند و با بی‌اهمیت خواندن انقلاب سال ۱۹۷۹ نیکاراگوئه آن را رد کرد. پاز معتقد است که دیکتاتورهای خوب و دیکتاتورهای بد وجود ندارند و به همین جهت دیدگاه‌های چپ گرایانه مارکز را سرزنش می‌کند.
کنگره مکزیک پاز را به عنوان نویسنده‌ای که عروسک سیاست آمریکا علیه مردم آمریکای لاتین و دولت نیکاراگوئه است محکوم کرده است. پاز در مصاحبه‌ای در سال ۱۹۷۹ گفت: «به نظر من در آمریکای لاتین اگر یک خبط‌کننده عمیقاً ارتجاعی وجود داشته باشد ، این خبط‌کننده روشنفکران هستند، روشنفکران مردمی بدون حافظه‌اند و من هرگز نشنیده‌ام عضوی از این جماعت پذیرفته باشد که اشتباهی کرده است.»
ترجمه جواد بقایی نژاد
